ਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਦਰਿਆਵਾਂ ਸੰਗ ਤੁਰਨ ਲੱਗਾ। ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਗਿਆ ਚਨਾਬ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਰਿਹਾ। ਲਾਹੌਰ ਗਿਆ ਰਾਵੀ ਪਾਰ ਨੂਰਜਹਾਂ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਦੇਖਿਆ। ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਆਗਰਾ ਰਿਹਾ। ਯਮਨਾ ਵਿਚ ਤਾਜ ਦਾ ਪ੍ਰਛਾਵਾਂ ਡਿੱਗਦਾ ਵੇਖਦਾ ਰਿਹਾ। ਹੇਮਕੁੰਡ ਦੀ 4329 ਮੀਟਰ ਤੋਂ ਹੇਠ ਉਤਰਿਆ, ਦਰਿਆ ਅਲਖਨੰਦਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੌੜਿਆ, ਭਗੀਰਥੀ ਗੰਗਾ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। ਹਰੀਕੇ ਪੱਤਣ ਵਿਖੇ ਸਤਲੁਜ ਤੇ ਬਿਆਸ ਦੇ ਸੰਗਮ ਦਾ ਸੰਗ ਕੀਤਾ। ਲਖਨਊ ਗਿਆ, ਗੋਮਤੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ-ਕਿਨਾਰੇ ਤੁਰਿਆ। ਪਰ ਕਿਧਰੇ ਵੀ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਨਾ ਹੋਈ। ਸਮੁੰਦਰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਯਾਦ ਆਉਂਦਾ ਰਿਹਾ।
ਤੇ ਫੇਰ ਮੈਂ ਮੁੰਬਈ ਗਿਆ। ਜੁਹੂ ਬੀਚ ਕਿਨਾਰੇ ਬੈਠਿਆ। ਗੇਟਵੇਅ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਤੋਂ ਮੋਟਰਬੋਟ ਰਾਹੀਂ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਵਿਚ ਉਤਰਿਆ। ਸਾਗਰ ਦੇ ਕਈ ਮੀਲ ਅੰਦਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚੜ੍ਹਦੀਆਂ ਛੱਲਾਂ ਵਿਚ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਪੈੱਨ ਠੇਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਪੈੱਨ ਨਾਲ ਇਕੋ ਸ਼ਬਦ ਜਾਂ ਕਹੋ ਨਾਂ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਲੈਨਿਨ।
ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਮੁੰਬਈ ਗਿਆ। ਫੇਰ ਮੋਟਰਬੋਟ ਰਾਹੀਂ ਸਾਗਰ ਵਿਚ ਉਤਰਿਆ। ਸੋਚਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਪੈੱਨ ਨਾਲ ਲਿਖੇ ਮੇਰੇ ਅੱਖਰ, ਦੂਰ ਤਕ ਚਲੇ ਗਏ ਹੋਣਗੇ। ਸੱਤ ਪਾਣੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਗਰ ਕਿਨਾਰੇ ਪਈਆਂ ਸਿੱਪੀਆਂ ਵਿਚ ਹੋਵੇਗਾ ਮੇਰੇ ਅੱਖਰਾਂ ਦਾ ਵਜੂਦ। ਮੇਰੇ ਅੱਖਰ ਟੱਪ ਗਏ ਹੋਣਗੇ, ਸਾਰੇ ਬੰਨੇ ਹਦੂਦ। ਮੇਰੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿਚ ਹੋਵੇਗੀ ਸਮੁੰਦਰ ਜਿਹੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ, ਸਮੁੰਦਰ ਜਿਹੇ ਡੂੰਘੇ ਅਰਥ। ਜਦੋਂ ਗਮਗੀਨ ਹੋਣ ਇਹ ਅੱਖਰ, ਸਮੁੰਦਰ ਜਿੱਡੇ ਹੰਝੂ ਰੋਵੇ ਸਮੁੰਦਰ। ਸਮੁੰਦਰ ਉੱਤੇ ਜਿਹੜੀ ਪੈਂਦੀ ਸੂਰਜ ਦੀ ਲਿਸ਼ਕੋਰ, ਮੇਰੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਹੋਵੇ ਨਵੀਂ ਨਕੋਰ। ਮੇਰੇ ਪੈੱਨ ਉੱਤੇ ਜਿਹੜੇ ਧੱਬੇ ਸਨ, ਰੰਗਾਂ, ਜਾਤਾਂ, ਸਵਾਰਥਾਂ, ਤੰਗਦਿਲੀਆਂ ਦੇ, ਧੋਤੇ ਗਏ ਹੋਣਗੇ ਪਾਣੀਆਂ ਵਿਚ। ਮੇਰੇ ਪੈੱਨ ਦੇ ਸੀਨੇ ਵਿਚ ਤਪਸ਼ ਦੀਆਂ ਤਿਉੜੀਆਂ ਸੀਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆ। ਲੱਖਾਂ ਮਾਸੂਮਾਂ ਦਾ ਲਹੂ ਨਦੀਆਂ ਵਿਚ ਵਹਾਇਆ ਗਿਆ ਸਾਗਰ ਵਿਚ ਆ ਮਿਲਿਆ, ਮੇਰਾ ਪੈੱਨ ਖੋਜ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ ਸਾਗਰ ਦਾ ਸੰਗੀਤ, ਸਮੁੰਦਰੀ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਰਾਜ਼।
ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਠੇਲ੍ਹਿਆ ਮੇਰਾ ਪੈੱਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਣੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਦੀ ਲੰਘਿਆ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕਦੀ ਲੰਘਿਆ ਸੀ ਬਾਬਾ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਾਮਾਗਾਟਾਮਾਰੂ ਜਹਾਜ਼। ਮੇਰਾ ਪੈੱਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ ਹਿਸਾਬ, ਮੰਗ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ ਹਿਸਾਬ, ਪੁੱਛਿਆ ਹੋਵੇਗਾ, ਛੱਤ ਅਲ ਅਰਬ ਖਾੜੀ ਵਿਚ ਜਾ, ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਗਰੀ ਬੇੜਿਆਂ ਕਿਉਂ ਕੀਤਾ ਇਰਾਕ ਤਬਾਹ।
ਮੇਰਾ ਪੈੱਨ ਲੱਭ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ ਪਾਣੀ ਹੇਠ ਦੱਬੀਆਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਦੇਹਾਂ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਖਾਤਰ ਜਿਹੜੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਪੌਂਡਾਂ, ਡਾਲਰਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ, ਪਰ ਸਦਾ ਲਈ ਸਮਾ ਗਏ ਇਟਲੀ ਮਾਲਟਾ ਸਾਗਰ ਦੀਆਂ ਤਹਿਆਂ ਵਿਚ।
ਮੇਰਾ ਪੈੱਨ ਦੱਸੇਗਾ 26 ਦਸੰਬਰ, 2004 ਦੇ ਸੁਨਾਮੀ ਕਹਿਰ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ। ਮੇਰਾ ਪੈੱਨ ਲਿਖੇਗਾ, 30 ਅਗਸਤ, 2005 ਦੀ ਨਿਊ ਉਰਲੀਨਜ਼ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਕੈਟਰੀਨਾ ਸਾਗਰ ਤੂਫਾਨ ਦੀ ਕਥਾ, 24 ਸਤੰਬਰ, 2005 ਟੈਕਸਾਸ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਹਿਊਸਟਨ ਵਿਖੇ ਰੀਟਾ ਸਮੁੰਦਰ ਕਹਿਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਿਆਨ ਕਰੇਗਾ ਮੇਰਾ ਪੈੱਨ। ਸਮੁੰਦਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬੁਸ਼ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਏਗਾ।
ਮੇਰਾ ਪੈੱਨ ਮਿਲਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਪ੍ਰਥਮ ਮਲਾਹ ਫਿਨੀਸੀਮਾਨ, ਵਾਸਕੋਡੇਗਾਮਾ ਤੇ ਕੋਲੰਬਸ ਨੂੰ। ਮੇਰਾ ਪੈੱਨ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਲੰਘਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਸਾਗਰ। ਮੇਰੇ ਪੈਨ ਨੇ ਐਚਐਸਐਸ ਚੈਲੰਜਰ ਤੇ ਟਾਈਟੈਨਿਕ ਨੂੰ ਰਾਹ ਦੱਸਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਮੇਰੇ ਪੈੱਨ ਨੇ ‘ਬੁੱਢਾ ਤੇ ਸਮੁੰਦਰ’ ਦੇ ਢੁੱਬੇ ਸਾਂਤੀਆਗੋ ਨੂੰ ਵੇਲ ਮੱਛੀ ਫੜਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਗੁਜ਼ਰਿਆ ਹੋਵੇਗਾ, ਮੇਰਾ ਪੈੱਨ ਚਾਲੀ ਹਜ਼ਾਰ ਸਮੁੰਦਰ ਟਾਪੂਆਂ ਲਾਗੋਂ ਕੀ, ਸਾਗਰੀ ਪਰਬਤੀ ਲੜੀਆਂ, ਡੂੰਘੀਆਂ ਹਨੇਰੀਆਂ ਖੱਡਾਂ, ਸਮੁੰਦਰੀ ਧਾਰਾਵਾਂ, ਵੀਹ ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਮੱਛੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਪਾਣੀ ਹੇਠਲੇ ਜਾਨਵਰਾਂ, ਸੈਂਕੜੇ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਬੂਟੀਆਂ, ਘਾਹ, ਬਨਸਪਤੀ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਧਰਤੀ ਦੇ ਉਤਲੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਮੈਂ ਵਿਚਰਦਾ ਹਾਂ। ਪਾਣੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਮੇਰਾ ਪੈੱਨ ਸੰਘਰਸ਼ੀਲ ਹੈ।
ਮੇਰਾ ਪੈੱਨ ਜਵਾਨ ਰਹੇਗਾ। ਮੈਂ ਸਦਾ ਜਵਾਨ ਰਹਾਂਗਾ। ਸਮੁੰਦਰ ਕਦੇ ਬੁੱਢਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ ਹਰ ਜ਼ੁਲਮ-ਕਹਿਰ ਵਧੀਕੀ ਦੇਖਦਾ ਹਾਂ। ਸਮੁੰਦਰ ਕਦੀ ਸੌਂਦਾ ਨਹੀਂ। ਸਾਗਰ ਉੱਤੇ ਚਮਕਦਾ ਹੈ ਨੀਲਾ ਆਸਮਾਨ, ਆਸ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਆਸਮਾਨ। ਸਾਗਰ ਉੱਤੇ ਇਕ ਪੰਛੀ ਉਡ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੂਸਰੇ ਕਿਨਾਰੇ ਪਹੁੰਚਣਾ ਉਸ ਨੇ। ਅਗਲਾ ਕਿਨਾਰਾ ਭਾਵੇਂ ਹਵਾਵਾਂ ਬੱਦਲਾਂ ਵਿਚ ਲੋਪ ਹੈ।
ਕਿਸੇ ਦੌਰ ਅਣਜਾਣੇ ਕਿਨਾਰੇ ਲੱਗਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਮੈਨੂੰ ਉਡੀਕਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਮੇਰਾ ਪੈੱਨ, ਲੈ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਸੱਤ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ। ਮੈਂ ਵੀ ਚਲਦਾ ਹਾਂ ਦੂਸਰੇ ਕਿਨਾਰੇ, ਮਿਲਾਂਗਾ ਆਪਣੇ ਪੈੱਨ ਨੂੰ। ਪੁੱਛਾਂਗਾ, ਲੈਨਿਨ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਟਾਪੂ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਲਿਖਾਂਗਾ ਆਪਣੇ ਪੈਨ ਦੀ ਆਤਮ ਕਥਾ। ਪੈੱਨ ਲਿਖੇਗਾ ਮੇਰੀ ਆਤਮ ਕਥਾ।
ਨਾਨਕ ਬੇੜੀ ਸਚ ਕੀ,
ਤਰੀਐ ਗੁਰ ਵੀਚਾਰਿ।। (ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ)
ਪ੍ਰੋ. ਹਮਦਰਦਵੀਰ ਨੌਸ਼ਹਿਰਵੀ * ਮੋਬਾਈਲ: 94638-08697
|
